نحوه کشت گیاه در بستر مصنوعی را، کشت هیدروپونیک یا آب کشت میگویند. بدون خاک و سم، با استفاده از آب که مواد معدنی را به گیاهان میرساند، محصول کشاورزی را پرورش می‌دهد. این نوع کشت نگرانی ها بابت نوع خاک زمینی که در اختیار داریم را به صفر می رساند.
کشت هیدروپونیک در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از گلخانه داران قرار گرفته است. روز به روز بر تعداد گلخانه های مدرن که از این فناوری استفاده میکنند افزوده می شود. نتیجه آن مصرف بهینه آب، کاهش مقدار سرمایه اولیه مورد نیاز، افزایش تولید و در نتیجه افزایش سود است. آموزش مناسب در زمینه طراحی و نحوه کار سیستم هیدروپونیک از ضروریات حتمی است. آنهایی که با مخاطرات احتمالی یک چنین سیستم هایی آشنایی ندارند قادر نخواهند بود در این نوع سرمایه گذاری از نظر تجاری موفق شوند.
با ما در icman.ir/greenhouse-articles همراه باشید.
در سری مقاله های کشت هیدروپونیک هر آنچه که در مورد کشت هیدروپونیک نیاز دارید را به شما میگوییم تا در آینده ای نه چندان دور شاهد پیشرفت بخش کشاورزی و گلخانه داری باشیم.
سیستم کشت هیدروپونیک
اساس سیستم کشت هیدروپونیک بر آب است. تمامی مواد مغذی مورد نیاز گیاه از طریق حل شدن در آب به آن میرسد در نتیجه مقدار آب مورد نیاز گیاه و مقدار آبی که به گیاه میرسد از مهم ترین مولفه های این نوع کشت است.
سه حالت برای کشت هیدروپونیک وجود دارد:
– استقرار ریشه گیاه در محیط آبی
– قرار گرفتن ریشه گیاه در هوا. منوط بر این که همواره مرطوب باشد.
– رشد ریشه در محیط جامد غیر از خاک که قابلیت نگهداری آب در اطراف ریشه گیاهان را دارد
انتخاب محل
کشت هیدروپونیک مانند کشت های گلخانه ای دیگر نیاز به رعایت نکاتی جهت رشد بهتر محصولات دارد. از جمله نور، درجه حرارت، میزان ارتفاع و محیطی به دور از حشرات.
- نور: امروزه با وجود شاهراه ها و هزینه سوخت بالا، مهمترین فاکتور در انتخاب محل احداث گلخانه برای تولید سبزیجات نور است نه نزدیکی به مراکز جمعیت بالا. در آمریکا و همچنین در ایران بیشترین میزان نور مربوط به نواحی صحرایی جنوب است. این نکته توجه به میزان نور خصوصا هنگامی مهم است که تولید کننده بخواهد در زمستان هنگامی که گوجه و خیار بالاترین قیمت ها را دارند محصول را تولید کند. به طور کلی ۱٪ کاهش نور باعث ۱٪ تقلیل در تولید می شود. در مناطق با نور زیاد یک گلخانه می تواند ۵۰۰ تن گوجه فرنگی زمستانی را سالیانه در هر هکتار تولید کند. تولید یک چنین محصولی در مناطق کم نور شمالی فقط هنگامی امکان پذیر است که محصول در طول تابستان و هنگامی که قیمت ها پایین است تولید شود.
- درجه حرارت: همراه با فاکتور نور توجه به درجه حرارت على الخصوص در مناطق صحرایی جنوبی نیز حائز اهمیت است، برای مثال چنانچه هدف كاشت گوجه فرنگی در تمام طول سال باشد، از انتخاب مناطق کم ارتفاع بایستی اجتناب کرد، چون حتی با وجود سیستم های خنک کننده و تنظیم درجه حرارت گلخانه ها در اواخر بهار و اوایل پاییز با اشکال روبرو می شود. در برخی مناطق جنوبی، دستگاه های خنک کننده تبخیری (مثل کولرهای آبی) به دلیل رطوبت نسبی بالای این مناطق موثر نیستند.
- میزان ارتفاع: با توجه به مخارج فن ها و خنک کننده های تبخیری، تولید کنندگان هیدروپونیک باید مناطق را در ارتفاعات انتخاب کنند، که در طول تابستان نیازمند سرد کننده های تبخیری نباشند. مناطق انتخاب شده نباید چندان هم مرتفع باشند تا هزینه های گرم کردن در زمستان افزایش نیابد.
- حشرات: در انتخاب محل، عاری بودن ناحیه از خطر حشراتی که ممکن است ناقل بیماری های ویروسی شدید باشند نیز حائز اهمیت است. در اوایل تولید کنندگان هیدروپونیک به این مسئله توجه نداشتند، بعضا مناطقی انتخاب می شد که مگس های سفید وجود داشتند. این مگس ها ناقل ویروس های دوقلو می توانند باشند که برای گیاهان گوجه فرنگی و خیار کشنده اند. استفاده از توری ها در ورودی های گلخانه ها هیچ تاثیر ندارد و مگس های سفید به هر حال وارد گلخانه می شوند. کشت محصول در مناطقی که زمستان های ملایم دارد، معمولا شدت حمله حشرات و بیماری ها را افزایش می دهد. این امر به دلیل تداوم چرخه زندگی این موجودات است. در نتیجه انتخاب مکانی را نیز که در حال حاضر تولید کننده سبزیجات گلخانه ای نباشد قابل توصیه می سازد.
فواید کشت هیدروپونیک
- کنترل بهتر شرایط محیطی
- در جاهایی که خاک وجود ندارد یا در جاهایی که خاک درگیر بیماری است گیاهان را می توان به این روش کشت نمود.
- مخارج کار برای شخم و آماده سازی زمین، تدخين خاک و ضدعفونی آب آبیاری و دیگر عملیات سنتی عملا حذف می شود.
- برداشت بالاترین میزان محصول امکان پذیر بوده. سیستم را از نظر اقتصادی حتی در اراضی گران قیمت و یا نواحی پر تراکم مقرون به صرفه می سازد.
- صرفه جویی در مصرف آب و کود یکی از خصوصیات تمامی این سیستم ها است. مواد شیمیایی با ارزش به هدر نمی رود و محیط زیست هم کمتر آسیب می بیند.
- سیستم هیدروپونیک را باغبان های آماتور به طور تفننی در منازل شان و حتی در آپارتمان های بلند هم می توانند استفاده کنند. یک سیستم آب کشت میتواند بسیار تمیز، سبک و کاملا مکانیزه باشد.
معایب کشت هیدروپونیک
- مخارج ساختمان اصلی در هر هکتار بسیار زیاد است.
- اطلاعات در مورد نحوه رشد گیاه و اصول تغذیه مهم است و باید تحت نظر مشاور باشد.
- عوامل بیماری زا به خصوص در سیستم بسته، از طریق تغذیه مشترک به سرعت پیشرفت می کنند.
- واکنش گیاهان به تغذیه صحیح یا نادرست بسیار سریع است، کشاورز هر روزه باید گیاهان خود را بازبینی کند.
بازبینی لحظه ای گیاهان و شرایط آنها در گلخانه هیدروپونیک بسیار اهمیت دارد. باید به بهترین وجه انجام گیرد تا بتوانید گلخانه ای مدرن و محصولی با کیفیت داشته باشید. استفاده از سنسور های دما و رطوبت، لوکس متر، co2 و سنسور رطوبت خاک در گلخانه میزان دقیق این پارامتر ها را در اختیار شما قرار می دهد تا بتوانید تصمیم گیری کنید. سیستم اتوماسیون گلخانه باعث بالا رفتن دقت در تصمیم گیری های شما در گلخانه می شود. سیستم اتوماسیون تمام داده های لازم را از سنسور های مختلف در گلخانه جمع آوری میکند. این سیستم با توجه به تجهیزات موجود بهترین تصمیم را میگیرد.
منبع: کتاب فن آوری و کارآفرینی در هیدروپونیک ( آبکشت ) بستره های بدون خاک
