گلخانه؛ بیش از 100 نکته که در حین ساخت یک گلخانه مدرن نیاز دارید.

افزایش جمعیت و نياز روز افزون به مواد غذایی در كنار خطرات طبیعی و مشکلات کشاورزی در ایران مسئله مهمی است. بايد برای یافتن راه حل های مطلوب، روش های توليـد نوین و مؤثری را مانند گسترش گلخانه‌ ها جستجو كرد. در اين بين توليـد بیشتر و یافتن اراضی مستعد كشت و نیز استفاده بهينه از امکانات موجود برای افزایش بهره وری توليـد از مهمترین اهدافی است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.

موفقيت و يا شكست بهـره بـرداری از شـرايط كشت گلخانه ای در گرو استفاده صحيح از شرايط اقليمی، سازه و ساختمان مناسب گلخانـه، انتخـاب گياهـان مناسـب بـرای كشـت، اطلاع از بذر و شرايط تكثير گياهان، استفاده مناسب از كود و سموم دفع آفات و نيز به كار بردن درست منابع مالی است. لذا می توان با آموزش نيروی كار و توسعه كشت محصولات گلخانه ای، علاوه بر بهره وری بيشتر از منابع آب و نهاده هـای کشاورزی و اسـتفاده بهينه از منابع خاك، امكان توليد محصولاتی با كيفيت بهتر و ايجاد اشتغال پايدار را میسر نمود.

با نزدیک شدن به مقیاس واقعی، برنامه احداث گلخانه خود را انجام دهید و به کمک برنامه ریزی و ایجاد یک طرح مناسب برای سازه‌ها و تجهیزات گلخانه می‌توانید فرایندهای مختلف عملکرد را در این مسیر ترسیم کنید.

می توانید پروژه احداث گلخانه را به دو صورت پیش ببرید: یک اینکه خودتان به همراه کسانی که در این زمینه تجربه دارند (مانند پیمانکاران ساخت گلخانه) شروع به کار کنید و نوع دوم این است که تمامی کارها را به یک شرکت ساخت و ساز گلخانه ای سپرده و در نهایت کلید گلخانه تان را تحویل بگیرید و شروع به کار کنید. برای احداث گلخانه و برآورده کردن تمام هدف هایی که مد نظرتان است باید از ابتدا تا انتهای کار ساخت نزد متخصصان هر حوزه بروید و از آنها راهنمایی بگیرید.

در این مقاله تلاشمان بر این است که نکاتی را جهت به ثمر رسیدن ایده و نظر شما عزیزان در اختیارتان قرار دهیم تا شاهد پیشرفت روز افزون تان باشیم.

انواع گلخانه بر اساس کاربرد

• گلخانه آموزشی   (G.Training)

گلخانه آموزشی همانطور که از نام آن پیداست جهت آموزش به دانشجویان و کارآموزان حرفه ی کشاورزی و گلخانه است. این گلخانه نمونه ی کاملی از یک گلخانه تجاری در ابعاد کوچکتر است.

تمامی تجهیزات سرمایشـی، گرمایشی در این گلخانه‌ها استفاده می شود. پارامتر های مهم در رشد و افزایش کیفیت محصولات لازم است استفاده می شود. این گلخانه‌ها مجهز به به روز ترین تجهیزات و روش های گلخانه داری مانند آبیاری اتوماتیک و … هستند. همچنین این گلخانه‌ها به گونه ای طراحی می شوند که در تمامی فصول سال دارای کشت باشند. رفت و آمد در این گلخانه‌ها بالا است به همین دلیل فضاهایی برای این موضوع اختصاص داده می شود.

• گلخانه تحقیقاتی  (G.Research)

گلخانه ای است با سيستم كنترل دقيق پارامترهای محيطی و كنترل آفات و بيماری ها كه در آن امكان ثبت (ركورد) اطلاعات داخل گلخانه مهيا مي باشد. اتاقک ها و یا گلخانه‌های کوچکتری به منظور انجام همزمان چند آزمایش در این گلخانه‌ها وجود دارند. این گلخانه مجهز ترین گلخانه‌ها به تجهیزات و روش های به روز و مدرن هستند که با توجه به دستگاه ها و سیستم هایی که در آن استفاده می شود هزینه ی ساخت آن بالا است. متراژ گلخانه‌های تحقیقاتی پایین است و کشت آنها بیشتر هیدروپونیک است.

• گلخانه تفریحی 

اين نوع گلخانه‌ها با اشكال متنوع و با استفاده از انواع پوشش ها در ابعاد كوچك و جهت سرگرمی و يا توليد ايجاد ميشود. این نوع گلخانه‌ها بیشتر برای نگهداری گلدان ها و درختچه های زینتی خانگی مورد استفاده قرار می گیرد.

• گلخانه تجاری

اين نوع گلخانه دارای اسكلت و پوشش متناسب با اقليم منطقه و نوع محصول توليدی بوده و دارای سطوح وسـيع تر نسـبت به ساير گلخانه‌ها براي توليدات مختلف از جمله کشت گل، سبزیجات، گیاهان و سایر محصولات می باشد. امکان استفاده آن در تمام فصول سال وجود دارد. این گلخانه ها در شرایط نامساعد جوی و خاک های گوناگون هم مقاوم هستند. از پوشش های مختلف از جمله شیشه میتوان در این گلخانه ها استفاده کرد. به دلیل نوع کشت، تنوع و تعداد تجهیزات استفاده شده در گلخانه های فلزی، کنترل فاکتورهایی مانند دما و رطوبت و نور در این گلخانه ها بیشتر است. تجهیزاتی مانند سیستم های تهویه، سرمایشی ، گرمایشی ، آبیاری اتوماتیک و مه پاش ها را میتوان در این گلخانه ها توسط سنسور ها به طور خودکار کنترل کرد.

انواع گلخانه بر اساس تولید

• گلخانه تولید سبزی و صیفی

شامل محصولاتی نظیر خیار، گوجه فرنگی، کاهو، سبزی، ریحان، نعناع، فلفل دلمه، فلفل سبز، فلفل قرمز، توت فرنگی، انواع کدو، بادمجان و …. است.

• گلخانه تولید گل و گیاهان زینتی

این محصولات شامل گل‌های گلدانی – آپارتمانی ( شمعدانی، ارکیده، کاکتوس و …) ، گل‌های شاخه بریده( آنتوریوم، گلایل، میخک، داوودی و…)، درختان و درختچه‌های زینتی ( شمشاد، سرو، کاج، چنار و …) و فصلی – نشائی ( مریم گلی، همیشه بهار، جعفری و … ) است.

اسکلت گلخانه

در ساخت گلخانه مهم ترین بخش کار سازه گلخانه است. عامل استحکام و پایداری گلخانه، اسکلت آن است.  اسکلت گلخانه به‌ صورت یکپارچه نبوده و از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود. اسکلت این گلخانه‌ها باید محکم و سبک بوده و سایه‌ اندازی کمی داشته باشد. همچنین ارزان‌ قیمت بوده و به لحاظ اقتصادی با صرفه باشد.

با انتخاب درست سازه گلخانه از بین صد ها مدل موجود در بازار درصد ریسک و خطر را کاهش و میزان تولید محصول را افزایش می‌دهیم. نوع طراحی سازه گلخانه و همچنین قطعات و اتصالات آن نقش مهمی در میزان تولید محصول و سود دهی پروژه دارند.

اجزای اسکلت گلخانه

• پایه  (Post): این پایه‌ها از جنس فلز یا چوب ساخته شده و در سیمان قرار داده می‌شوند. پایه‌های سیمانی را هم در زیر خاک قرار می‌دهند. چنانچه جنس پایه‌ها از چوب باشد، با مواد نگهدارنده تیمار میشوند.
• بستر پنجره  (Sash Sill): محافظی برای قسمت پایین پنجره است و معمولا از جنس چوب یا فلز ساخته می‌شود.
• Eave Plate: سطحی است که روی پایه‌ها قرار می‌گیرد و برای سقف گلخانه به عنوان محافظ در نظر گرفته میشود.
• ناودان (Gutter): کار جمع‌آوری و هدایت آب به بیرون از اسکلت گلخانه، بر عهده ناودان‌ها است.
• قاب (Sash bar): قاب‌ها به‌وسيله كانالی كه دارند، كار هدايت قطرات باران را انجام می دهند. بايد از استحكام كافی برخوردار باشد تا بتواند وزن پوشش روی گلخانه، برف و نیروی باد را تحمل كند و همچنین بايد كمترين سايه ممكن را در گلخانه ايجاد كند.
• کشو  (Cap Bar): براي اين‌كه شيشه و مواد پوشش‌دهنده در جای خود نگه داشته شوند، بايد كشو به قسمت بيرونی قاب متصل شود. اين اتصال به‌وسيله دو يا چند پيچ انجام می شود. همچنين، كشو برای محافظت مواد پوشش‌دهنده در برابر نور خورشيد به‌كار می رود.
• Purline: این میله برای نگهداری قاب استفاده شده و در طول گلخانه کشیده می‌شود.
• خرپا (Truss): به استحکام گلخانه نیز کمک می‌کند. 
• پشته  (Ridge): به قسمت برآمده گلخانه که دارای دستگاه‌های تهویه سقفی است، پشته گفته می‌شود. قسمت بالایی هر قاب را به پشته، محکم می‌کنند.
• میله پشته (Ridge cap): میله‌ای است که در انتهای پشته قرار می‌گیرد و به منظور راه رفتن روی اسکلت گلخانه برای بازرسی و یا تعمیرات جزیی به کار می‌رود.
• پنجره تهویه (Ventilator)
• پنجره تهویه کناری  (Side Wall Ventilator)
• نگهدارنده دستگاه تهویه  (Ventilator Header)

برخی نکات مهم

• قاب های گلخانه ای در سه جنس فولادی، آلومینیومی و چوبی هستند. قاب های فولادی به دلیل مقاومت و استحکام در برابر خوردگی معمولا در بیشتر گلخانه ها استفاده می شوند. قالب های آلومینیومی سبک و در برابر خوردگی مقاوم هستند ، بیشتر در گلخانه هایی با ابعاد کوچکتر و رطوبت بالا استفاده می شوند. قاب های چوبی خیلی کم مورد استفاده قرار میگیرند، بیشتر برای گلخانه های کوچک که جهت سرگرمی ساخته می شوند مورد استفاده قرار میگیرند. و اینکه باید از چوب های تحت فشار با مقاومت بالا استفاده شود.
• گلخانه باید تهویه مناسب داشته باشد. که در اسکلت گلخانه تعبیه میشود. دریچه های سقفی، دریچه های جانبی و دریچه های دیوار ها بخشی از این تهویه مناسب در گلخانه هستند. که در زمان ساخت اسکلت باید به آن توجه شود.
• درها و راهرو ها در گلخانه بسیار مهم هستند. این درها و راهرو ها باید به گونه ای باشند که حرکت تجهیزات و کارگران را آسان کنند.
• بست ها یا اتصال دهنده ها در گلخانه باید در برابر خوردگی مقاوم باشند.
• طراحی اسکلت گلخانه به عواملی مانند شرایط آب و هوایی، کاربری گلخانه و همینطور قابلیت مدولار بودن گلخانه بستگی دارد.

انواع سازه گلخانه از نظر جنس

• گلخانه چوبی

اسکلت اصلی این گلخانه‌ها از چوب با پوشش پلاستیک می باشد. ارتفاع در این سازه ها 2 تا 3 متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد. مقاومت این گلخانه‌ها در برابر باد کم است. عمر مفید کم و هزینه ی استهلاک سالیانه بالایی دارند.

مزیت این گلخانه‌ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه‌های مدرن بسیار کمتر است.

به یاد داشته باشید که گلخانه‌ های چوبی نیاز به نگهداری بیشتری دارند. گرچه با توجه به شرایط نگهداری به راحتی می‌توان ۵۰ سال آن‌ ها را در آب و هوای خشک و با نگهداری مناسب حفظ کرد.

• گلخانه فلزی

گلخانه های فلزی سازه های با دوامی هستند که به خوبی می‌توانند از گیاهان در برابر سرما محافظت کنند . این گلخانه ها اغلب آلومینیومی یا فولادی هستند. این مواد در مقابل شرایط آب و هوایی مختلف و همچنین خوردگی مقاوم است.

استفاده از فلز باعث می‌شود که این گلخانه ها بتوانند با دهانه های بزرگ تر و ارتفاع های بیشتر ساخته شوند و وزن بیشتری را تحمل کنند. ارتفاع این گلخانه‌ها بین ۳ تا ۵ متر می‌باشد. به همین علت داربستی که بوته ها به آن متصل می‌شوند ۲ متر است. و در گلخانه چند قلو هر دهانه حدود ۸ متر و عرض ۳۰ تا ۴۰ متر طول دارد.

طول عمر بسیار بیشتری نسبت به چوب دارد و نیاز به رنگ آمیزی، آب بندی و نگهداری مداوم نخواهد داشت. کاهش نیاز به تعمیر مداوم از دیگر مزایای این گلخانه ها است . گلخانه دارانی که در طول زمان نیاز به تنظیم دوباره اسکلت گلخانه خود دارند می‌توانند از این سازه استفاده کنند.

انواع سازه از نظر شکل

• گلخانه یک طرفه: گلخانه هایی که در کنار دیوار ساخته می شوند یا دیوار شمالی آنها از آجر ساخته می شود و دیواره جنوبی کوچکتر از دیواره شمالی است. بیشتر از این نوع سازه برای گلخانه های با متراژ پایین استفاده می شود.
• گلخانه دو طرفه: در این نوع گلخانه پهنای دو سقف مساوی است و از هر دو جهت از نور آفتاب بهره‌مند است.
• گلخانه نیمه دو طرفه: این گلخانه ها همانند گلخانه های دوطرفه ساخته می شوند با این تفاوت که سقف آن از دو شیب نا مساوی ساخته شده است و شیب دیواره جنوبی بیشتر از دیواره شمالی است. نیاز به سقف در این نوع گلخانه ها به کمترین مقدار میرسد و بهترین استفاده از نور خورشید به عمل می آید. در مناطقی که شدت نور در زمستان کم است گلخانه با دو شیب نامساوی(نیمه دوطرفه ) که سطح جنوبی آن نسبت به شمال نور بیشتری دریافت می کند ساخته می شود. هر چقدر ارتفاع گلخانه بلندتر باشد بهتر است؛ زیرا Co۲ در جاهای مختلف افزایش می‌یابد و تبادل هوا بیشتر و در نتیجه روزها فعال‌ترند و اما هرچقدر ارتفاع بیشتر باشد اتلاف سوخت و رطوبت بیشتر می‌شود. وجود پنجره تاشو در سقف کمک می‌کند که در تابستان با باز کردن آن‌ها دما را کاهش دهیم.
• گلخانه جوی و پشته ای: این نوع گلخانه دارای یک قسمت برجسته(پشته) و یک قسمت فرورفته (جوی) می باشد. دیواره های بین هر قسمت برداشته می شود و دارای فضای داخلی واحد می شود. تعداد واحد هایی که به هم متصل می شوند، بستگی به نوع و تعداد گیاهانی دارد که قرار است در آن کشت شوند. این گلخانه ها هزینه ی ساخت و سازه و نیروی کار و اتوماسیون کمتری دارند. از جمله مواردی که در گلخانه های جوی و پشته ای باید رعایت کنید قرار دادن لوله های حرارتی زیر ناودان ها و رعایت شیب مناسب ناودان ها برای انتقال آب به این دلیل که با توجه به ساختار سقف سازه برف نمی تواند ذوب شود.
• گلخانه گاتیک: این نوع گلخانه‌ها دارای سقف مشخصی هستند که سازۀ سقف طوری طراحی شده که نیاز به «خرپا» برای حمایت از سقف ندارند. سازه گاتیک میتواند حجم هوا بیشتری را در اختیار قرار دهد و در نتیجه کنترل اقلیم گلخانه بهتر صورت میگیرد (هوای بیشتر کمک میکند تا کاهش و افزایش دما کندتر صورت گیرد و پایداری دما بیشتر باشد) و استرس گیاه کمتر خواهد بود ضمناً هر چه حجم هوای در دسترس گیاه بیشتر باشد گیاه به حجم بیشتری از دی اکسید کربن دسترسی دارد. سازه گاتیک بخاطر زوایا سقف قادر به جذب بیشتر نورهای مایل است و در ساعات غیر از ظهر (که دارای نور عمودی هستیم) جذب نور بیشتری نسبت به سازه های سیرکولار دارد و در نتیجه عملکرد تولید گیاه بیشتر خواهد بود. زاویه تندتر کمان موجب کاهش احتمال ریزش قطره در زیر پوشش میگردد و قطرات به سمت ناودان هدایت میشوند.

انواع سازه از نظر کاربرد

• گلخانه اسپانیایی و طرح اسپانیایی

گلخانه‌های اسپانیایی از تنوع بالایی برخوردارند. این سازه ها با توجه به قطعات و پروفیل ها و… به کار برده شده در سازه گلخانه، به دو دسته اسپانیایی و طرح اسپانایی تقسیم بندی میشوند. این سازه ها قابلیت اجرا با پوشش هایی همچون پلاستیک، پلی کربنات و ورق های فلزی و … را دارند. شکل سقف این گلخانه‌ ها کمانی و زاویه‌ دار است و طراحی آنها بین دو طرح گاتیک و‌ سیرکولار است.

گاتیک بودن و عدم سیم کشی باعث می شود قطراتی که ناشی از تقطیر رطوبت داخل گلخانه هستند از بین روند. در این گلخانه‌ها تهویه به خوبی انجام می شود و از نور خورشید به اندازه استفاده شود. استحکام و زیبایی خوبی دارند و همینطور کنترل اقلیم راحت تری دارند و مناسب هر دو اقلیم سرد و گرم هستند.

• گلخانه شیشه ای

از گران ترین و با دوام ترین گلخانه‌ها می توان گلخانه‌های شیشه ای را نام برد. ارتفاع این گلخانه‌ها 5 الی 6 متر است. یکپارچه هستند. نور و حرارت در این گلخانه‌ها به راحتی عبور میکنند. و در مناطق سردسیر و کم نور کارایی بالایی دارند. در برابر باد های شدید و بارش برف مقاوم هستند. انواع تجهیزات را می توان در این گلخانه‌ها نصب کرد.

• گلخانه ایرانی

این گلخانه‌ها دارای مقاومت نسبی خوبی هستند. گلخانه‌های ایرانی در سه مدل تیپ A و B و C وجود دارد. هر سه گلخانه با عرض های 8 و 8/5 . 9 متر و با اسکلت سیرکولار و مولتی اسپن و پرتابل وجود دارند. کمترین ارتفاع به مقدار 4/80 متعلق به تیپ A است که از مقاومت کمتری نسبت به سایر گلخانه‌ها برخوردارند. و بیشترین ارتفاع مربوط به گلخانه‌های تیپ C است که 6 متر ارتفاع دارند. گلخانه‌های تیپ C در دو سبک گاتیک و سیرکولار، مقاومتر و با ارتفاع بلند تر و تهویه بهتری طراحی شده است.

• گلخانه تونلی

گلخانه‌های تونلی بیشتر برای کشت آلوءورا، گل های آپارتمانی و فصلی و دائمی، گیاهان دارویی و از این قبیل، استفاده می‌گردند ولی با توجه به قیمت تمام شده پایین این سازه ها، صیفی جات با کشت خاکی نیز (البته با ارتفاع مناسب) کشت می‌گردد. این سازه ها در ابعاد تقریبی 6 الی 12 متر در عرض و 2 الی 4 در ارتفاع، بنا به محصول مورد نظر، اقلیم و توپوگرافی منطقه و… طراحی می‌گردد. گلخانه تونلی به دلیل کوچکتر بودن ابعاد گلخانه نسبت به سایر گلخانه‌ها سریعتر گرم میشود و مصرف سوخت کمتری دارد و همچنین با تهویه سریعتر انجام میشود.

انواع پوشش های گلخانه

شیشه

گلخانه های شیشه ای از پر هزینه ترین انواع گلخانه هستند. دوام ساختمانشان در صورت نگهداری صحیح بسیار بالاست. با این حال هزینه ی متوسط آنها به دلیل مصرف زیاد سوخت بیشتر از گلخانه های با ورقه های نازک پلاستیکی است.

انواع گلخانه های شیشه ای:

• در کنار ساختمان بنا می شود. نیاز به سقف را به حداقل می رساند و بهترین استفاده از نور خورشید را دارد.
• گلخانه های دوطرفه که دو سقف به یک اندازه دارد. امروزه این گلخانه ها به ندرت به کار میروند چون با اتوماسیون سازگار نیستند.
• طرح جوی و پشته ای؛ به دو یا چند گلخانه A شکل گفته می شود که به هم متصل هستند. ناودان ها به صورت زهکش برای انتقال آب باران یا برف آب شده به کار میروند. با برداشتن دیوار بین گلخانه ها فضای داخلی بزرگ و واحد می شود که در نتیجه باعث کاهش تعداد نیروی کار، کاهش هزینه ی اتوماسیون، کاهش مصرف سوخت و مدیریت بهتر پرسنل می شود. لوله های حرارتی در زیر ناودان ها قرار میگیرد برای ذوب برف هایی که نمیتوانند روی سقف ها سر بخورند.

پلاستیک  

ورقه های نازک پلاستیکی مانند پلی اتیلن، پلی استر، پلی کلریدوینیل (PVC) و پلی فلوئوریدوینیل (PVF) برای پوشش گلخانه ها استفاده می شوند. به دو دلیل عمده اکثرا از پوشش پلی اتیلن استفاده میکنند؛ یکی اینکه این پلاستیک را میتوان روی اسکلت های دائمی و بعضا اسکلت های کم دوام نظیر آنهایی که در گلخانه های کوانست استفاده میشود به کار برد. دوم اینکه هزینه های حرارتی آنها در مقایسه با گلخانه های شیشه ای یک لایه ای یا گلخانه های FRP 40 درصد پایین تر است.

ورقه های نازک پلاستیکی در مقایسه با شیشه و FRP عمر کوتاهی دارند. همینطور قرار گرفتن طولانی مدت در برابر اشعه ماوراء بنفش باعث خراب شدن پلاستیک و کاهش طول عمر آن می شود. مثلا ورقه های پلی اتیلن با کیفیت بالا، که مقاوم به نور ماورای بنفش و ضخامت 0.15 میلیمتر هستند، چهار سال دوام می آورند.

بسته به آب و هوا، نوع محصول گلخانه و مقدار عایقی که مد نظرتان است ، انتخاب مقدار ضخامت عایق متفاوت می‌شود.

برای جلوگیری از جمع شدن قطرات آب در قسمت داخلی پوشش و چکیدن این قطرات بر روی گیاهان در برخی از پلاستیک های گلخانه ای از افزودنی های ضد تراکم استفاده میکنند.

قبل از انتخاب نوع پوشش گلخانه تان به نوع محصول و آب و هوای اطراف گلخانه تان بسیار توجه کنید

انواع پوشش های پلاستیکی

• پلی اتیلن:

در گلخانه ها بیشتر از پوشش پلی اتیلن و تقریبا پلی اتیلن دو لایه استفاده میکنند. این پلی اتیلن ها حاوی مواد ضد UV (اشعه ماورای بنفش) هستند. در غیر این صورت فقط یک فصل از گرما را بیشتر دوام نمی آوردند. طول عمر این ورقه ها عموما سه تا چهار سال است.

پوشش های پلی اتیلن در زمستان سرد تر از هوای داخل گلخانه است در نتیجه وقتی هوای گرم و مرطوب با این پوشش برخود کند سرد می شود و بخار آب روی سطح پلی اتیلن تبدیل به به مایع می شود و قطرات آب به پاین لغزیده و به هم متصل می شوند و قطرات بزرگتری را تشکیل می دهند که به پایین می رود و روی گیاهان می افتند در نتیجه گیاهان مرطوب سریعتر بیمار می شوند و باعث افزایش گسترش بیماری ها می شوند. و در عین حال با افزایش رطوبت خاک میزان اکسیژن آن کمتر می شود.

• پلی فلوریدوینیل:

جدیدترین نوع پوشش پلاستیکی برای گلخانه ها پلی فلوریدوینیل (PVF) است. از این ورقه ها به عنوان پوشش محافظ برای صفحات FRP برای سالیان زیادی به کار میرود. از این نوع ماده روی صفحات فیبر شیشه استفاده میشود و طول عمری حدود 10 سال دارد.

به دلیل اینکه هزینه ی آن بالاست بیشتر گلخانه هایی که محصول صادراتی دارند از این نوع محصول استفاده میکنند.

یکی از اشکالات عمده pvf ها، پهنای کم آن و نیاز به ریل های اتصالی برای متصل کردن تکه ها به همدیگر در روی گلخانه است. پوشش PVF را میتوان روی چهارچوب ها برای ساخت صفحات ایده آل به منظور عدم استفاده از شیشه یا FRP نصب کرد. پوشش PVF بر روی چهارچوب برگردانده می شود تا اینکه دو لایه تشکیل دهد. و سپس با نوار چسب چسبانده می شود. در آخر با قرار دادن آن در حرارت، سطح آن در عرض 5 تا 10 دقیقه کشیده و صاف خواهد شد.

صفحات محکم

• پلی کلریدوینیل (PVC):

هزینه صفحات PVC 4 تا 5 برابر بیشتر از ورقه پلی اتیلن است و نیاز به زمان بیشتری برای نصب دارند. PVC محکم مثل ورقه های پلاستیکی دیگر در معرض تاثیر تخریب کننده نور UV بود که باعث تیره شدن و شکنندگی آن می شود و در ابتدای کار انتقال نور کاهش میابد و بعد از مدتی صفحات میشکند. معمولا در گلخانه های تجاری بزرگ از این ورقه ها استفاده می‌کنند.

• فایبرگلاس مقاوم (FRP):

صفحات چین دار FRP به دلیل استحکامشان مورد استفاده قرار میگیرند. از این پوشش میتوان در اسکلت های ارزان قیمت گلخانه های پلاستیکی یا اسکلت های محکم گلخانه های شیشه ای استفاده کرد. در مورد اول هزینه FRP حد واسط پوشش پلاستیکی و شیشه ای است ولی این هزینه به علت عدم نیاز به تعویض جبران می شود. اما در مورد دوم گلخانه های حاوی FRP به همان اندازه گلخانه های شیشه ای هزینه دارد.

استفاده از FRP موجب کاهش کارگر مورد نیاز برای جایگزینی ورقه های پلاستیکی می شود زیرا با توجه به کیفیت آن، می تواند 5 تا 20 سال دوام بیاورد.

مقایسه پوشش شیشه و FRP

• مقدار کل نوری که از میان FRP شفاف انتقال می یابد، تقریبا با نوری که از میان شیشه انتقال می یابد برابر است. برای محصولات گلخانه به طور کلی FRP شفاف، انتقال نور رضایت بخشی دارد. از FRP رنگی برای محصولاتی که به نور کم نیاز داشته باشند استفاده می شود.
• فن ها در گلخانه های FRP زمان کمتری برای خنک کردن روشن هستند نسبت به گلخانه های شیشه ای. اما نیاز گرمایی زمستان برای گلخانه هایی که با FRP چین دار پوشانده شده اند حدودا معادل گلخانه های شیشه ای کوچک است.
• نیروی کار مورد نیاز برای ساخت در گلخانه های FRP به نسبت شیشه ای کمتر است چون اجزای ساختمانی کمتری دارند. FRP کیفیت بالایی دارد و هم اینکه هزینه آن نسبت به شیشه کمتر است. صفحه FRP باید بالاتر از تیرک طولی افقی قرار گیرد که برای این امر از پایه های فلزی U شکل بین تیرک طولی افقی و فرورفتگی صفحه FRP استفاده می شود.
• بسیاری از گلخانه ها از لحاظ آتش سوزی بیمه هستند. در گلخانه های شیشه ای آتشی خطر مهمی محسوب نمی شود ولی در گلخانه های FRP خطر مهمی است و به سرعت آتش همه گلخانه را میگیرد. البته انواعی از ورقه های FRP هم وجود دارند که به آسانی شعله ور نمی شوند. این صفحات وقتی در مقابل آتش قرار میگیرند هیچ کمکی برای جلوگیری از شعله ها نمی کنند.

انواع بستر گلخانه

• بستر خاکی

رایج ترین بستر کشت در ایران، بستر کشت خاکی است. خاك مورد استفاده برای كشت گیاهان بايد دارای مقدار مناسبی مواد آلی باشد. بستر کشت خاکی به راحتی قابل دسترس بوده و ریشه می تواند براحتی در آن رشد کند اما به دلیل معایب زیادی که دارد برای برخی از سیستم های کشت گلخانه ای مناسب نیست. تنها مزیت بستر کشت خاکی نسبت به بستر های آب کشت و هوا کشت، استحکام آن است که امکان رشد رویشی و طولی بیشتری را برای بوته ها فراهم می سازد. از جمله معایب بستر های کشت خاکی می توان به احتمال آلودگی به عوامل بیماری زا، ایجاد محدودیت در انتخاب نوع محصولات، بالا بودن مصرف آب، افزایش هزینه کوددهی اشاره کرد.

• بستر بدون خاک ( هیدروپونیک و بستر بدون خاک)

هیدروپونیک یا آب کشت

امروزه تکنولوژی پرورش گیاهان در محلول غذایی (آب حاوی کود ها) را کشت هیدروپونیک (آب کشت) می نامند. در تعریفی دیگر هیدروپونیک به عنوان تکنیکی مشخص برای رشد گیاه نام برده شده است. که در آن از هیچ گونه ماده ای برای نگهداری ریشه استفاده نمی شود. که به سه گروه تقسیم بندی شده است. 1. محلول غذایی تهویه شده 2. لایه نازک محلول غذایی 3. ایروپونیک (هواکشت)

بستر بدون خاک

در این سیستم از یک محیط برای نگهداری و رشد ریشه یا بستره ای مرکب از مواد معدنی (قلوه سنگ، ماسه، پرلیت، پشم سنگ) یا آلی ( پیت، پوست کاج، خاک اره) و یا مخلوطی از آنها استفاده می شود.

شرایط خاک

• PH : کنترل PH سطح خاک باعث می شود گیاهان بتوانند مواد مغذی را به خوبی از خاک دریافت کنند.
• مواد مغذی : استفاده منظم از مواد آلی یا کودهای شیمیایی به باروری کمک میکند.
• زه‌کشی و هوادهی : باید ریشه ها بتوانند در میان خاک رشد کنند و همچنین رطوبت خاک مناسب باشد . در غیر اینصورت ریشه ها ضعیف میشوند و در برابر قارچ ها و باکتری ها حساس می شوند.
• رطوبت : کنترل رطوبت خاک امری ضروری است. بیش از حد آب دادن یا کم آب دادن باعث میشود گیاهان در مسیر درستی برای رشد قرار نگیرند. آبیاری بیش از حد در تهویه خاک را با مشکل رو به رو میکند و در نتیجه گیاه نمیتواند اکسیژن را از ریشه ی خود جذب کند و با مشکل رو به رو می شود .
• دما : تنظیم دمای خاک رشد گیاهان را بهینه میکند.
• بهداشت : نبودن زباله بر روی خاک و رعایت بهداشت محیط و البته خاک باعث جلوگیری از انتقال بیماری از خاک به گیاهان می شود.
• مالچ : استفاده از مالچ باعث کنترل دما و رطوبت خاک می‌شود و همینطور در از بین بردن علف‌های هرز کمک می‌کند.

نکته : تمامی موارد بالا نیاز به نظارت مداوم و همیشگی دارند و باید بر اساس نوع گیاهی که در گلخانه خود کشت می‌کنید تنظیمات متفاوتی را اعمال کنید. استفاده از سنسورها در تنظیم دما و رطوبت و همینطور آزمایش دوره‌ای خاک، شما را در داشتن بستری مناسب برای گیاهان‌تان یاری می‌کند.

شرایط ساخت گلخانه

• فضای توسعه

اولین مرحله برای ساخت و راه اندازی، تعیین متراژ و اندازه فضای اطراف آن است و تعیین اینکه گلخانه شما در آینده چه مقدار میخواهد رشد کند و گسترش یابد.

هر گلخانه ای علاوه بر فضای مورد نیاز برای کشت، نیاز به فضایی برای انبار و ذخیره سازی، ساختمان سرویس، راه های ارتباطی و حمل و نقل دارد و همینطور فضایی برای احتیاجات پیش بینی نشده دارد و باید از قبل به این موارد فکر کرد.

اگر قصد گسترش ندارید، باز هم برای پیش آمدهای احتمالی در اطراف فضایی را در نظر بگیرید.

• توپوگرافی

برای اینکه بتوانید گلخانه ای با متراژ بالا به همراه اتوماسیون و تمام امکانات داشته باشید نیاز به زمینی بزرگ و مسطح دارید. مسطح بودن زمین از هزینه های لازم برای تسطیح جلوگیری میکند.

شیب زمین برای زه کشی باید مناسب باشد، چون در گلخانه داری از آب بسیار استفاده می شود. در مناطقی که زه کشی به سختی انجام میشود، پیشنهاد می شود از لوله های سفالی انتقال آب قبل از ساخت استفاده کنید.

سعی کنید مناطقی را برای احداث گلخانه انتخاب کنید که در جهت شمال و شمال غرب گلخانه درختان یا تپه هایی قرار داشته باشند تا بتوانید به عنوان بادشکن طبیعی از این شرایط بهره ببرید.

• آب و هوا

شرایط آب و هوایی تاثیر زیادی بر گلخانه ها میگذارند. منطقه های دارای ارتفاع زیاد و مه دائمی برای پرورش مناسب نیستند.

در مکان های دارای ارتفاع زیاد به همان نسبت هم میزان نور تابشی به گلخانه زیاد است که برای بعضی از محصولات مناسب نیست.

• نیروی کار

در ابتدا باید تعداد نیروی کار و هزینه های آن را محاسبه کنید و برای آن برنامه ریزی کنید. دستمزد کارگران و هزینه ی حمل و نقل و اسکان از جمله مواردی هستند که باید هزینه کنید. می توانید با نصب و اجرای اتوماسیون در گلخانه تعداد کارگران و مسائل مربوط به آنها را کاهش دهید. میزان تولید و کیفیت محصول تان را بالا ببرید و هزینه ی کارگران ضروری در را تامین کنید.

• در دسترس بودن امکانات در محل احداث گلخانه

موضوع حمل و نقل برای گلخانه داران بسیار مهم است. در دسترس بودن بازار باعث کاهش هزینه ها می شود.

انتخاب محلی که گلخانه ها قرار دارند نیز در نوع سوختی که باید استفاده کنند دخیل است. بعضی مناطق گاز طبیعی ارزان ترین سوخت حساب می شوند. در بعضی مناطق هم به دلیل دوری از شهر یا ارتفاع بالا از  نفت استفاده میکنند.

• آب  

قبل از احداث باید آب آن منطقه از لحاظ کمیت و کیفیت محاسبه شود. آبیاری در گلخانه بسیار مهم است و به میزان بالا هم استفاده می شود.

آب چاه منبع خوبی برای تامین آب است. املاحی که که در آب های شهر یا رودخانه ها و برکه وجود وجود دارد برای محصولات مضر است و باید جدا شوند. با آزمایش آب قبل از ساخت میتوانید میزان این املاح و خطر آن را محاسبه کنید.

• جهت گلخانه

اسکلت سایه هایی ایجاد میکند که این سایه ها با توجه به زاویه نور خورشید و فصل سال تغییر میکند. تاثیر سایه بر رشد گیاهان در زمستان ها و زمان هایی که اغلب شدت نور کم است تاثیر می گذارد.

گلخانه های تک واحدی که در عرض های جغرافیایی بالاتر از 40 درجه قرار دارند شرق به غرب هستند برای اینکه در زمستان از حداکثر نور آفتاب استفاده کنند. در عرض های جغرافیایی پایین تر از 40 درجه هم باید امتداد ساخت شمال به جنوب باشد. گلخانه های متصل به هم در هر عرض جغرافیایی که هستند باید به صورت شمالی جنوبی باشند تا بتوانند اثر سایه را در قسمت شمالی کاهش دهند.

کشور ایران در محدوده 27 الی 39/5 درجه شمالی قرار دارد به همین دلیل گلخانه ها در کشور به صورت شمالی جنوبی هستند.

موارد فنی حین ساخت گلخانه  

رعایت اصول فنی احداث مطابق طرح مورد تاييد مشاور، توسط پیمانکار واجد شرایط و نیز تهیه آنالیز تحلیلی (استاتيكی) سازه گلخانه پیشنهادی توسط اين شرکت ها ضروری می باشد. بطوریکه موارد ذیل رعایت گردد:

• فونداسیون مناسب با توجه به شرایط اقلیمی منطقه (حداکثر مطلق سرعت باد، جهت باد، حداکثر مطلق میزان بارش و بافت خاک)
• جنس اسکلت گلخانه باید محکم و ضد زنگ باشد (آلومینیومی، فولادی و گالوانیزه)
• استفاده از اتصالات پیچ و مهره ای در ساخت و سازه گلخانه الزامی است.
• سازه بايد براساس مطالعات اقلیمی بلند مدت منطقه نسبت به ميزان باد، بار برف، بار محصول كشت شده در داخل، بار تاسيسات و بار پوشش، مقاومت داشته باشد (بارهای مرده و زنده رعايت گردد).
• ارتفاع گلخانه تا زير ناودانی متناسب با نوع محصول و اقليم منطقه و بر اساس برآورد مهندس مشاور و طراح و برای كاهش تنش های اتلاف حرارت ، محاسبه می گردد.
• دريچه های سقفی و جانبی گلخانه متناسب با نوع محصول و سطح گلخانه به نحوی طراحی گردد كه تهويه مناسب گلخانه، امكانپذير باشد.
• در گلخانه های پلاستيكی، استفاده از پوشش های پلاستيكی UV دار با ميزان درصد مورد نياز بر اساس برآورد مهندس مشاور و طراح در گلخانه پيشنهاد مي شود.
• نصب سيستم كنترل كننده اقليمی به منظور كنترل چهار فاكتور دما، رطوبت، نور و دی اكسيد كربن توصيه می شود.
• توصيه می شود به منظور يكنواختی شرايط آب و هوايی داخل گلخانه، فن سيركوله هوا در داخل گلخانه نصب گردد.

ویدئو مراحل ساخت گلخانه 👇🏻

موارد فني بستر كشت

بستر كشت به دو صورت خاكی و بدون خاك بوده و موارد ذيل بايد در آن رعايت گردد.

• در كشت خاكی بستر بايد دارای بافت مناسب همراه با ماده آلی كافی برای رشد گياه باشد.
• دركشت خاكی بايد پيش از كشت، بستر، تحت نظر مسئول فنی و مهندس ناظر ضد عفونی گردد.
• در كشت بدون خاك (غيرخاكی) خصوصيات شيميايی بستر، متناسب گياهان گلخانه ای باشد
• مخلوط های بسترهای كشت بدون خاكی، مناسب با گياه مورد نظر باشد.
• مهمترين پارامترهای تاثير گذار PH و EC در بسترهای كشت برای گياهان گلخانه ای رعايت گردد.
• بسترهای كشت بايد از زهكش مناسب برخوردار باشند.
• بسترهای كشت حتی المقدور از داخل كشور و از نزديكترين منابع اوليه آن تامين گردد.
• بسترهای كشت بدون خاك كه از منابع آلی گياهی تهيه ميگردد بصورت كمپوست شده باشند.
• نمونه ای از انواع سيستم های كاشت بدون خاك (هيدروپونيك) ضميمه آورده شده است.
• شاخص های بالا بودن PH و EC در بسترهای كشت گلدانی

موارد فنی تجهیزات و تاسیسات

1 . اجرای سیستم مناسب تهویه بر اساس اقلیم منطقه و نوع محصول

2 . اجرای سیستم سایه انداز بر اساس اقلیم منطقه و نوع محصول

3 . اجرای عمليات پيشگيری از گسترش آفات و بيماری ها، رعايت كليه مفاد مقررات قرنطينه نباتی برای واحدهای توليد محصولات گلخانه ای به ويژه پايه های وارداتی الزامی بوده، مانند:

• تعبيه اتاقك انتظار در محل ورودی گلخانه ها به همراه نصب فن دمنده قوی به منظور جلوگيري از ورود حشرات به داخل محوطه گلخانه و تعبيه حوضچه ضدعفونی
• نصب توری های ضد حشره در دريچه
• نصب كارت های جذب حشرات
• نصب فيلترهای شنی در سر راه پمپاژ آب
• رعايت نور مناسب و …

4 . استفاده از بستر های مناسب با توجه به نوع محصول و نوع كشت (سيستم خاكی يا هيدروپونيك)

5 . استفاده از بستر های مناسب و زهكش مناسب سيستم كشت (خاكی، هيدروپونيك)

6 . رعايت شيب مناسب بستر كشت (شيب طولی و شيب عرضی)

7 . ضدعفونی اوليه بستر كشت با مواد مناسب و روش های مناسب براساس استانداردهای موجود

8 . تسطيح مناسب بستر

9 . اجرای سيستم های نوين آبياری مناسب با نوع محصول و نوع كشت (سيستم خاكی يا هيدروپونيك)

می توانید انواع تجهیزات ضروری گلخانه و نحوه کنترل آنها را اینجا بیابید.

10 . تعبيه سيستم های گرمايشی مناسب با توجه به اقليم منطقه و نوع محصول و سطح گلخانه

11 . تعبيه سيستم های سرمايشی مناسب با توجه به اقليم منطقه و نوع محصول و سطح گلخانه

12 . احداث و ايجاد جهت ايجاد نهالستان گياهان داروئی همانند گلخانه های گل های زينتی، سبزی و صيفی بوده و رعايت موارد فنی ذيل الزامی است:

• ايجاد خزانه های توليد برای پايه مادری و استفاده از بذور اصلاح شده
• استفاده از هورمون های ريشه زايی
• استفاده از گلدان های پلاستيكی جهت انتقال قلمه های ريشه دار گل محمدی
• استفاده از جعبه، شاسی و… جهت انتقال نشاءهای گياهان داروئی

13 . درخصوص اجرای طرح ها به ويژه طرح های توليد محصولات ارگانيك رعايت موارد فنی الزامی است

14 . مجریان استفاده از مواد بيولوژيك و كشت ارگانيك در رابطه با اعطای تسهيلات و خدمات دولتی در اولويت قرار دارند.

15 . دفع علف های هرز در داخل و حريم بيرونی گلخانه ها تا شعاع مناسب

16 . حذف درختان خشك و دارای آفت در شعاع مناسب اطراف گلخانه

کنترل های محیطی گلخانه

سیستم گرمایشی

تعبيه و استفاده از انواع سيستم های گرمايشی مناسب و مطمئن ذيل باتوجه به اقليم منطقه، نوع محصول و سطح گلخانه (با رعايت سوخت مناسب و قابل دسترسی) ضروری می باشد:

• هيتر يا كوره های دمنده هوای گرم
• سيستم حرارت مركزی با لوله های آب گرم (سيستم با آب گرم و سيستم با بخار آب)
• پاگرمائی و پاسرمائی
• استفاده از پرده های ذخيره كننده انرژی داخل گلخانه ها (جهت جلوگيری از بازتاب و انعكاس حرارت داخل گلخانه به بیرون به خصوص در شب و روزهای سرد و ابری)
• استفاده از انرژی های نو مثل انرژی زمين گرمائی، انرژی حرارتی خورشيدی و …
• سيستم های حرارتی موضعی (بخاری های كنوكسيونی يا همرفتی، بخاری های تابشی با انرژی های پائين، بخاری های گازی، بخاری های با سوخت فسيلی و ….)

نکته

• در صورت استفاده از موارد فوق الذكر رعايت كليه مسائل زيست محيطی و اثرات آلوده كنندگی داخل گلخانه ها از نظر توليد گازهای سمی و … الزامی است.
• مخزن سوخت و لوله انتقال سوخت حتی المقدور بايد در محيط سرپوشيده بوده تا (منجمله زيرخاك و غيره) در برابر سرما و يخ زدگی كاملاً محافظت شود.
• در گلخانه هايی كه مجهز به سيستم گاز رسانی هستند، به دليل كاهش فشار و قطع گاز تعبيه مخزن گازوئيل در گلخانه الزامی است.
• نصب ژنراتور (دستگاه مولد برق) در گلخانه ها الزامی است.

سيستم سرمايشي

در گلخانه معمولاً سيستم سرمايشی حساستر و پر هزينه تر از سيستم گرمايشی است. با توجه به اينكه در تابستان دمای
داخل اغلب 13 – 10 درجه بالاتر از دمای بيرون است. بنابراين بررسی مسائل مربوط به سيستم سرمايشی حائز اهميت می باشد. در نتيجه تعبيه و استفاده از سيستم های سرمايشی ذيل متناسب با اقليم منطقه، نوع محصول و سطح گلخانه الزامی است:

• سيستم های سايه اندازی (پرده های سايه انداز، رنگ آميزی پوشش گلخانه، سايه دادن با آب آهك و … ) در صورتيكه پرده های سايه انداز كفايت نمايد، رنگ آميزی توصيه نميشود.
• سيستم پنكه و پوشال یا پد و فن (Pad and Fan)
• سيستم تهويه (پنكه های خارج كننده هوا، دريچه های جانبی و دريچه های سقفی)
• سيستم مه پاش (فوگر)
• سيستم آب پاشی سقفی گلخانه ها (Sprinkler Roof)
• سيستم فن و مه پاش (Mist and Fan)
• ساير سيستم های استاندارد و با بازدهی مناسب و ….

سيستم تهويه

سيستم تأمين كننده دي اكسيد كربن

جهت تأمين مقدار CO₂ مورد نياز محصولات گلخانه ای می توان از دستگاه مولد دی اكسيد كربن با سوخت های مناسب قابل دسترسی (ترجيحاً گاز) و يا در مواقع بحرانی از كپسول گاز CO₂ استفاده نمود.

سيستم های حفاظتی و حاجب

با توجه به حجم بالای سرمايه گذاری اوليه جهت احداث و تجهیز گلخانه ها، رعايت مسائل حفاظتی از اولويت های اينگونه طرح ها می باشد. برای اين كار ميتوان به موارد ذيل اشاره كرد:

• ساخت اتاق نگهبانی به مساحت قيد شده در نظام گلخانه
• اجرای ديوار و فنس كشی دور اراضی (در صورت لزوم همراه با سيم خاردار)
• احداث بادشكن های مناسب طبيعی مثل كاشت درختان سريع الرشد هميشه سبز، بادشكن های مصنوعی مثل احداث ديوارهای بلوكی، بتونی، آجری و توری های مخصوص در جهت وزش باد غالب منطقه مشروط بر اينكه فاصله اين بادشكن ها تا گلخانه (در شرق، غرب و جنوب) به اندازه 2/5 برابر ارتفاع بادشكن رعايت شود.

سيستم بهداشتي

به منظور اجرای عمليات پيشگيری از گسترش آفات و بيماری ها اعمال اقدامات بهداشتی زير رعايت گردد:

• رعايت حريم قانونی گلخانه ها (مطابق نظام گلخانه)
• از بين بردن علف های هرز اطراف واحدهای گلخانه ای با توجه به زمستان گذرانی اكثر عوامل بيماريزا در آنها
• شن ريزی جاده های مزارع و اطراف گلخانه ها.
• نصب توری های ضد حشره مناسب در كليه دريچه های تهويه و غيره
• نصب فيلترهای شنی در مسير پمپاژ آب
• ایجاد جويچه ها و كانال های اطراف گلخانه جهت خروج آب ناودانی ها
• تعبيه اتاقك انتظار در محل ورودی گلخانه ها به همراه نصب فن دمنده قوی به منظور جلوگيري از ورود حشرات و تعبيه حوضچه ضد عفونی
• نصب كارت های جذب كننده حشرات
• رعايت ميزان نور، حرارت و رطوبت مناسب گلخانه ها
• ضدعفونی مناسب بسترهای كشت خاكی و سكوها و بسترهای كشت بدون خاك
• استفاده از لباس كار و كفش مناسب
• استفاده از ماسك های ضد سموم
• ضد عفونی ابزار آلات و ادوات مورد نياز گلخانه ها
• عدم استفاده از لباس كار و وسائل كار زرد رنگ (و نزديك به طيف نوری زرد)
• تعبيه حمام و يا دوش آب گرم به منظور نظافت كارگران و كارشناسان قبل و بعد از كار در گلخانه

سيستم های آبياری

كم آبی يا پر آبی هر كدام به نوبه خود باعث كاهش عملكرد محصول خواهد شد. لذا استفاده از روش های مدرن آبياری، زمان مناسب برای آبياری و مقدار مناسب آب در گلخانه ها ضروری می باشد.

در سيستم های آبياری رعايت ضوابط آبرسانی – آبياری و زهكشی الزامی است كه اهم آن عبارتند از :

الف – كيفيت آب آبياری شامل

• PH آب
• سطح بيكربنات
• شوری
• سطح يون های مسموميت زا برای گياه
• باكتری ها و قارچ ها
• خزه ها
• حداقل كميت آب مورد نياز كشت های گلخانه ای (هيدرومول) بسته به نوع محصول و سيستم آبياری 7/0 ليتر در ثانيه به ازای هر هكتار بدون سيستم فن و پد و با اين سيستم 1 ليتر در ثانيه پيشنهاد و برآورد ميگردد.

ب- روش های آبياری

عليرغم اينكه روش های متعدد آبياری اعمال ميشود ليكن در راستای افزايش راندمان آبياری و رعايت
اصول اوليه گلخانه داری كه مديريت منابع آب در شرايط كم آبی می باشد. تاكيد می گردد در كشت های گلخانه ای از روش های نوين آبياری نظير آبياری تحت فشار استفاده گردد و اجرای موراد ذيل مدنظر قرار گيرد.

• نصب منبع تامين آب
• استقرار سيستم پمپاژ و كنترل مركزی
• سيستم توزيع
• اندازه گير ها و سنسورها
• سيستم فرمان و قدرت

معيارهای مهم انتخاب و طراحی سيستم آبياری در به خصوص آبياری قطرهای برای محاسبه حجم آب مورد نياز گلخانه عبارتند از: دور آبياری، ساعات آبياری، نوع و تعداد قطره چكان ها، آرايش شبكه آبياری قطرهای، انتخاب لوله و قطر لوله ها، سيستم های تصفيه آب و زهكشی در گلخانه و به منظور خروج آب اضافی حاصل از آبياری.

سیستم اتوماسیون

یکی از دشواری های گلخانه داران برای اینکه بتوانند میزان تولیدات خود را افزایش دهند و کیفیت محصولات را تا حد ارائه به بازارهای خارجی و صادرات بالا ببرند، نیاز به نظارت، کنترل و پیگیری دقیق و مداوم بر تمامی فرایندهای گلخانه از جمله شرایط تهویه و اقلیم گلخانه، وضعیت تجهیزاتی مثل فن ها، دریچه ها، هیترها و غیره ، میزان آبیاری و کود دهی و بسیاری موارد دیگر می باشد. از طرفی حضور مستمر گلخانه دار به دلیل دور بودن محل سکونت وی تا محل گلخانه مشکلاتی را برای او ایجاد می نماید. امروزه تقریبا همه ی گلخانه های بزرگ و مجهز دنیا که محصولات آنها به نقاط مختلف جهان ارسال می شود، از فناوری گلخانه هوشمند بهره می برند. 

مزایای اتوماسیون

• بهبود کیفیت: با کنترل و نظارت صحیح و دقیق بر اقلیم گلخانه، همچنین میزان و زمان آبیاری و کوددهی و دفع به موقع آفات نباتی، به محصولات گلخانه ای با کیفـیت مطلـوب دسـت خواهیم یافت.
• افزایش راندمان: بهبود کیفیت محصولات ، دفع آفات و آبیاری و کودهی به موقع باعث میشود کشاورز میزان بالایـی از  محصـولات سـالم، بدون آفت زدگی و ضایعات را برداشت و روانه بازار نماید.
• کاهـــش آفــات: کنترل صحیح اقلیم گلخانه مانع از رشد و تکثیر قارچ ها و حشراتی مانند مگـس سـفید میشود که خود عاملی است بر افزایش راندمان و کیفیت محصول و کاهش مصرف سموم.  
• راحتی در مدیریت: گلخـانه دار از راه دور توسـط تلفـن همـراه بر فـرایندهای گلخـانه و محصـولات خـود نـظارت و کنتـرل دقیـق داشـته و در صـورت بروز هر مشکل به موقع مطلع شده و اقدام مینماید. 
• صــرفه جویی در منابع: کنترل برنامه ریزی شده تجهیزات گلخانه مانند فن، پمپ و بخاری باعث صرفه جویی در مصرف آب، برق، گاز، کود و غیره می شود. همچنین نیاز به کارگر نیز به حداقل ممکن میرسد.
• اطـلاعـات دقیـق: داده های دقیق پارامترهای دما و رطوبت هوا و خاک، دی اکسید کربن، سختی و شوری آب و غیره به تصمیم گیری صحیح و به موقع کارشناسان کشـت کمـک زیـادی مینماید. 

خدمات اتوماسیون

برق کشی گلخانه

به دلیل مرطوب بودن محیط و حساس بودن گیاهان برق کشی دارای نکات مهمی است.

در زیر به چند مورد آن اشاره میکنیم:

1 . محاسبه و انتخاب قطعات مناسب و استاندار در تابلو برق مطابق با نیاز تجهیزات مورد استفاده در گلخانه باعث:

• عملکرد صحیح محافظتی قطعات شده.
• عمر قطعات طولانی تر و احتمال خرابی کمتر میشود.
• نیاز به پرداخت هزینه بیشتر در ابتدای کار، و هزینه مجدد به علت خرابی احتمالی نخواهد بود.

برای مشاهده لیست تولید کننده گان تجهیزات برق صنعتی مورد تایید اداره برق میتوانید به سایت توانیر مراجعه کنید.

2 . به دلیل مقدار زیاد کابل مصرفی در گلخانه ها و بالا بودن هزینه کابل، انتخاب سایز مناسب بسیار مهم است، زیرا هم در هزینه صرفه جویی میکند و هم از خطرات احتمالی مانند آتش سوزی جلوگیری خواهد کرد.

توصیه میشود جهت انتقال کابل ها حتما از سینی کابل با سایز و ضخامت مناسب استفاده شود تا کابل ها در اثر شرایط محیطی و در طی زمان آسیب نبینند.

3 . از بانک خازنی مناسب و مطابق با تجهیزات جهت کم کردن هزینه برق مصرفی استفاده کنید.

4 . راه اندازی و تنظیم اولیه دقیق تجهیزات جهت جلوگیری از آسیب و خرابی و کم کردن هزینه های تعمیر و نگه داری در آینده.

شرایط زمین، خاک، آب، برق و سوخت

زمین

• زمین دارای سند رسمی یا بنچاق
• اراضی قولنامه ای فاقد سند رسمی با ارائه تائيديه تصرف زارعانه مديريت جهاد كشاورزي شهرستان. اراضی مشائی با UTM مشخص- اسناد مثبته-اسناد مالكيت قانونی
• زمین استیجاری
• زمین های اصلاحات اراضی مفروز الرعیه
• زمین های واگذاری از طریق کمیسیون ماده 31 و 32 واگذاری اراضی ملی و دولتی
• زمین های اوقافی به شرط موافقت کتبی سازمان اوقاف
• زمین های وابسته به آستانه ای

خاک

نمونه برداری خاک و ارسال آن به آزمایشگاه تجزیه خاک مورد تایید باید تحت نظارت کارشناس دارای صلاحیت مورد تایید سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان صورت گیرد و ارائه آن جهت اخذ مجوز ها لازم و ضروری است.

در مورد احداث واحد پرورش قارچ خوراكی و كشت های گلخانه ای بدون خاك نيازی به آزمون تجزيه خاك نمی باشد.

آب

آب مورد نياز جهت فعاليت های گلخانه ای از نظر كميت و كيفيت با توجه به نياز آبی گياه و مصارف برابر برآورد مهندس مشاور طرح، می تواند از منابع مختلف از جمله : قنات دائمی، چشمه دائمی، رودخانه دائمی، آب سدهای دائمی و چاه های كشاورزی پس از تاييد حق آبه از شركت سهامی آب منطقه ای استان و يا شهرستان تامين گردد. خصوصيات فيزيكی، شيميايی و بهداشتی آب پس از آزمون تجزیه توسط آزمايشگاه های مجاز بعنوان مدارك قابل وثوق از متقاضی اخذ می گردد.

• در صورتی كه متقاضی دارای اسناد مثبته آب نظير پروانه معتبر چاه كشاورزی، حق آبه معتبر، حق آبه عرفی مورد تاييد باشد، نياز به استعلام و تاييديه مجدد از شركت سهامی آب منطقه ای نمی باشد.
• استفاده از پساب تصفيه شده در صورت تاييد كيفيت آب توسط مرجع ذيصلاح( وزارت بهداشت و سازمان محيط زيست) برای كشت های گلخانه ای ترجیحا محصولات غير خوراكی، امكان پذير می باشد.
• در مواردی كه قبلا سابقه كشت محصول در محل (زمين) مورد نظر وجود داشته است، لزوم استعلام يا عدم استعلام از شركت سهامی آب منطقه ای استان يا شهرستان، با تشخيص رئيس سازمان جهاد کشاورزی استان می باشد.

برق

برای انجام فعاليت های گلخانه ای محاسبه ميزان برق مورد نياز از ضروريات طرح بوده كه بايستی توسط مهندسين مشاور طرح ارائه گردد. میزان برق با توجه به سطح و نوع تجهیزات به كار رفته بر اساس برآورد مهندس مشاور، پيش بينی و محاسبه می گردد. و ارائه موافقت اداره برق شهرستان براي تأمين برق گلخانه ها به جز گلخانه تابع اقليم و سايبان، ضروری است.

• تعبيه موتور ژنراتور مولد برق بعنوان تامين كننده برق اضطراری، علاوه بر تامين برق از شبكه سراسری، ضروری است. در صورت عدم اجرای اين بند، مسئوليت آن بر عهده متقاضی است.
• در صورتی كه متقاضی دارای اسناد مثبته مبنی بر بهره مندی از ميزان كافی برق متناسب با ظرفيت توليد باشد، نياز به استعلام مجدد از اداره برق نمی باشد.
• اگر محل اجرای گلخانه در مناطق دوردست باشد كه امكان دسترسی به شبكه برق سراسری وجود ندارد و يا در مورد گلخانه های كوچك مقياس، استفاده از ساير تجهيزات تامين برق نظير ژنراتور برق اضطراری و … امكان پذير می باشد.
• ايجاد واحدهای توليد برق به صورت كوچك و پراكنده (CHP )برای طرح های گلخانه ای كه از شبكه سراسری برق دور بوده و يا از نظر برآورد مهندس مشاور و ميزان سطح گلخانه دارای توجيه فنی و اقتصادی باشد، امكان پذير می باشد.

سوخت

• رعایت استاندارد های سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور الزامی است.
• دوگانه سوز نمودن واحدهای گلخانه ای توصيه می گردد.
• ايجاد منبع ذخيره سوخت دوم (سوخت مايع) متناسب با شرايط اقليمی و متراژ گلخانه های گازسوز توصيه می شود.

هزینه ساخت گلخانه

علاوه بر مواردی که تا اینجای مقاله توضیح دادیم، هزینه های ساخت شامل ساختار کلی، پوشش های منفذ دار نقاط انتهایی گلخانه برای خنک و مرطوب کردن، درها و کارگر مورد نیاز برای برقراری سیستم های گرمایی و خنک کننده است.

سیستم های گرمایی از نوع بخاری های مجهز به فن می باشند. سیستم های حرارت مرکزی که با آب گرم و بخار کار میکند. عمل خنک کردن در زمستان توسط عمل کنوکسیون (همرفت) انجام می شود. پوشال های سلولزی مرطوب و فن ها برای خنک کردن گلخانه در تابستان هستند. تعیین هزینه پوشش، سیم کشی و لوله کشی نباید تنها بر اساس قیمت کل خرید یا هزینه ساخت آن باشد. بلکه نگهداری از قبیل پوشاندن با پلی اتیلن که در هر سه سال، یا PVF که در هر 10 سال یا FRP که در هر 20 سال انجام میشود باید به این هزینه اضافه شوند.

مجوز ها

یکی از مباحث زیربنایی و اصولی پيش از شروع فعالیت گلخانه داری آشنایی کافی با تکنولوژی روز جهان است. سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی استان، آموزش هایی تئوری و عملی را در قالب دوره های مقدماتی و تکمیلی به متقاضیان ارائه می دهند.

مسئولین فنی فعالیت های گلخانه ای و قارچ های خوراکی ملزم به گذراندن دوره های مقدماتی هستند. برای افرادی که این دوره را میگذرانند گواهی صادر می شود و افرادی که این دوره را گذرانده باشند، می توانند درخواست پروانه تاسیس نمایند.

متقاضیان صدور پروانه بهره برداری باید یک دوره کشت در مراکز تولیدی مرتبط کار آموزی نمایند. در این دوره نوع محصول، تخصصی بودن فعالیت و فن و حرفه مشخص می گردد و برای متقاضیان پس از طی اين دوره در صورت لحاظ شدن كليه موارد آموزش، پروانه بهره برداری صادر میشود.

کارگران حرفه ای شاغل در گلخانه حداقل دو دوره آموزشی (با عناوین و سر فصل جداگانه) در سـال را در رابطه بـا حرفه و شغل خود و با هماهنگی مسئول فنی طی نموده و گواهی آموزشی مربوطه را دریافت می نمايند.

مدارک مورد نیاز جهت صدور پروانه های تاسیس و بهره برداری واحد های گلخانه ای و همینطور قارچ خوراکی به شرح زیر تعیین میگردد.

عمومی

• اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی متقاضی برای اشخاص حقیقی
• یک قطعه عکس 3*4
• تصویر پایان خدمت یا معافیت برای مشمولین نظام وظیفه
• تصویر آخرین مدرک تحصیلی
• اصل و تصویر اساسنامه و تاییدیه ثبت شرکت ها برای اشخاص حقوقی

اختصاصی (پروانه تاسیس و توسعه)

• فرم تکمیل شده درخواست توسط متقاضی
• ارائه فتوکپی پلان نقشه به همراه مختصات جغرافیایی
• مدارک مربوط به پروانه چاه کشاورزی یا قدرالسهم آب یا هر مستند مبنی بر تامین آب
• ارائه طرح توجیه فنی، اقتصادی و مالی تهیه شده توسط مهندس مشاور دارای صلاحیت از سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور یا سازمان نظام مهندسی کشاورزی
• آزمون آنالیز آب و خاک

اختصاصی (پروانه بهره برداری)

• فرم تکمیل شده درخواست پروانه بهره برداری
• پروانه تاسیس
• گواهی پایان کار تایید شده توسط مهندس ناظر بر اساس نقشه های اجرایی

مراحل انجام فرآیند ها