فن ها در گلخانه و کنترل آنها ( بخش اول )

گرمازدگی، سرمازدگی و کم آبی از عوامل مهم جوی هستند که بر رشد گیاهان تاثیر میگذارند. گلخانه ها برای جلوگیری از این تغییرات جوی، به کمک کشاورزان آمده اند. کشاورزان با فراهم نمودن شرایط مناسب از قبیل نور، تهویه، رطوبت و دمای کافی امکان تولید محصولات را با کیفیت بالاتر و همچنین در تمام فصول سال دارند با استفاده از تجهیزاتی مانند فن ها.

تهویه گلخانه

دیواره گلخانه انرژی موجود نور خورشید را در طول روز جذب کرده و به انرژی مادون قرمز یا گرما در گلخانه تبدیل میکند. این کار باعث بوجود آمدن دمای مطلوب برای رشد گیاهان می شود. با این حال اگر برای تهویه سالن گلخانه فکری نشده باشد، دمای گلخانه همچنان بالا می رود. به مرور و منجر به کاهش رشد و باردهی و حتی باعث سوختن و از بین رفتن محصولات می شود. رشد آفات گیاهی و تکثیر آنها هم از عوامل بالا رفتن دمای گلخانه ها است. فعالیت گل ها و گیاهان به طور طبیعی، دمای محیط گلخانه را افزایش می دهد. در فصل تابستان، هوای بیرون از گلخانه نیز بسیار گرم است؛ بنابراین ضرورت تهویه گلخانه در تابستان اهمیت بیشتری نسبت به سایر فصول دارد. البته در هر حالت شرایط دمایی بسیار گرم یا بسیار سرد برای محصولات گلخانه ای مناسب نیست.

یکی از مهمترین و کاربردی ترین تجهیزات مورد استفاده در گلخانه، فن می باشد. یک گلخانه خوب و اصولی می تواند با استفاده از این تجهیز، شرایط دمایی را در حد مطلوب و مناسب برای رشد محصول خود حفظ کند. این تجهیز هوا را از طریق کل ساختار به طور مساوی جا به جا نموده و دمایی یکنواخت و پایدار در فضای گلخانه ایجاد می نماید. تهویه در واقع گردش هوای داخل گلخانه توسط نیروی باد و جابه جایی هوا می باشد.

مزایا

• تبادل هوای داخل و محیط بیرون گلخانه
• کنترل رطوبت داخل گلخانه
• تنظیم و یکنواخت کردن دمای مطلوب در داخل گلخانه
• تامین دی اکسید لازم جهت فتوسنتز گیاهان به صورت یکنواخت در داخل گلخانه
• با گردش هوا ، عمل گرده افشانی به خوبی انجام میگیرد
• پیشگیری و درمان آفات و بیماری های رایج گلخانه ای
• ایجاد شادابی در گیاهان

انواع فن ها

فن های گلخانه ای از لحاظ فنی، سانتریفوژ می باشند که  به وسیله نیروی گریز از مرکز، هوا را به جریان می‌اندازد. همگی ساختار مشابه ای دارند و از ویژگی های آنها قدرت مکش بالا و کم صدا بودنشان می باشد. استفاده از آنها باعث گردش هوای داخل گلخانه می شود. نتیجه ی آن جا به جایی دائمی اکسیژن و دی اکسید کربن در گلخانه است. در نهایت موجب افزایش راندمان برداشت محصول در واحد سطح می باشد.

ارتفاع سازه، موقعیت مکانی گلخانه، رطوبت نسبی منطقه، دمای مورد نیاز گلخانه، شدت و جریان باد منطقه، شدت تابش نور خورشید و ارتفاع بستر کشت همگی از عواملی هستند که هنگام خرید باید به آنها دقت داشته باشیم. فن اگزاست و فن سیرکوله از جمله مهم ترین فن های گلخانه ای می باشند. هر دو در گلخانه استفاده می شوند و نباید همزمان با هم کار کنند چون باعث اتلاف انرژی می شوند. در ادامه این مقاله و مقاله ی بعدی(فن ها در گلخانه و کنترل آنها بخش دوم) به معرفی می پردازیم. در مورد اتوماسیون گلخانه که چطور کنترل تجهیزات و اقلیم گلخانه شما را به دست میگیرد و باعث بالا رفتن راندمان محصولات شما و پایین آمدن زمانی که شما باید برای گلخانه خود می گذارید می شود توضیح داده ایم.  

فن سیرکوله

فن سیرکوله یا جت فن به صورت دایره ای طراحی می شود. به راحتی در زیر سقف گلخانه ها نصب می شود و به عنوان یکی از بهترین فن های گلخانه ای شناخته شده است. سیرکوله ها فاقد هر گونه لرزشی هستند و جنس بدنه آنها ضد زنگ می باشد، مناسب برای محیط داخل گلخانه به دلیل رطوبت زیاد هستند.

در گلخانه ها هوای گرم به دلیل سبک بودن به طرف بالای گلخانه حرکت میکند و هوای سرد به سمت پایین گلخانه می آید و در کنار گیاهان باقی می ماند که برای رشد گیاهان مضر است. فن های سیرکوله وظیفه گردش هوا را در گلخانه بر عهده دارند به دلایل مختلف از جمله اینکه گرما و سرمایی که در یک نقطه جمع شده است را به حرکت در بیاورند. در نتیجه پارامتر های مهم اقلیمی دیگر هم که یکنواخت بودن آنها در گلخانه مهم است هم در محیط به صورت یکنواخت پخش می شوند از جمله دما و رطوبت و همینطور گاز هایی مانند دی اکسید کربن و اکسیژن.

فن سیرکوله دمنده و مکنده هوا می باشد. پروانه های فن سیرکوله یا فن دایره ای با سایز قطر های 40 و 50 و 60 سانتی متر، تعداد پره های متنوع شامل 3، 4، 6، 7 و 9 عدد و از  جنس فلز با رنگ الکتروستاتیک یا پلاستیکی می باشند، در گلخانه های مدرن و بزرگ از انواع سایز های فن سیرکوله، برای تهویه هوا و یکنواخت سازی اکسیژن و دی اکسید کربن استفاده می شود.

نحوه فعالیت فن ها

در زمستان که تهویه ای در گلخانه صورت نمیگیرد و سیستم های گرمایشی در اکثر مواقع روشن هستند، هوای گرم به سمت بالای گلخانه می رود و هوای سرد به سمت بستر گلخانه می آید و در ادامه ی این روند سیستم های گرمایشی توان خود را برای گرم کردن گلخانه چند برابر میکنند که باعث می شود سوخت و انرژی بیشتری مصرف کنند. در این لحظه فن های سیرکوله به کمک سیستم گرمایشی می آیند و با فعالیت خودشان باعث گردش هوای گرم و سرد در داخل گلخانه و یکسان سازی هوا می شوند.

زیان ها

یکسان سازی هوا و گردش هوای گرم و سرد توسط فن های سیرکوله گلخانه در فصل تابستان بسیار مهم است، هوای گرمی که به سمت سقف گلخانه حرکت کرده است اگر با فن های سیرکوله جا به جا نشود باعث دم کردن فضای گلخانه و شرجی شدن می شود که عملکرد سیستم تهویه اصلی را مختل میکند.  

جمع شدن ذرات گرد و غبار و تمرکز آلودگی در چند نقطه باعث ایجاد بیماری می شود و تهویه سالن را با مشکل مواجه میکند که با عمل گردش هوای فن های سیرکوله تهویه به صورت بهتری انجام میگیرد.

از مشکلاتی که در گلخانه های صنعتی بزرگ وجود دارد، زیاد بودن فاصله ی سیستم پد تا فن های اگزاست آخر دهانه ها است. این زیاد بودن فاصله باعث وجود دو مشکل می شود؛ یک اینکه جریان هوای خنک شده توسط پد ها تا رسیدن به فن های اگزاست در شرایط مختلف تبخیری قرار میگیرند و پایدار نیستند، دوم اینکه در سالن های بزرگ هوای خنک شده در اواسط سالن گرفتار می شود و این هوای دم کرده قادر به حرکت تا فن های اگزاست و در نتیجه خروج از گلخانه نیستند. اهمیت فن های سیرکوله دراینجا واضح می شود که به صورت نیروی محرکی این هوای راکد شده را به سمت فن های اگزاست حرکت می دهند.

به این ترتیب با نصب انواع سیرکوله گلخانه ای می ‌توانیم به مقدار قابل توجه در افزایش بازده سرمایشی کولرها و یا سیستم پد و فن گلخانه ای و حتی کارکرد سیستم های گرمایشی اعم از هیترها و یا جت هیترها تأثیرگذار باشیم.

فن های گلخانه به صورت دستی و اتوماتیک عمل می کنند. اگر دستگاه در طول زمستان یا بیشتر از 6 ماه مورد استفاده قرار نگیرد، باید ابتدا آن را تمیز کنید و با راه اندازی دوباره دستگاه از عملکرد درست و صحیح آن مطمئن شوید. موتور سیرکوله گلخانه به دو صورت سه فاز و تک فاز می باشد و به دلیل رطوبت زیاد موجود در سالن های گلخانه و پرورش قارچ دارای عایق رطوبتی بالایی است.

برای اطلاعات بیشتر پیرامون گلخانه و گلخانه داری اینجا کلیک کنید.

جانمایی فن های سیرکوله

نحوه طراحی و جانمایی فن سیرکوله بسیار آسان است. به این صورت که در ابتدا از ورودی سالن یک چهارم طول گلخانه را حساب میکنیم و اولین فن را میگذاریم. به ازای هر 15 متر یک فن سیرکوله می گذارند. جهت شان هم به صورت یکی در میان برعکس می گذارند تا عمل گردش هوا به درستی انجام گیرد. مثلا اگر دهانه ی اول گردش هوا به سمت راست است، دهانه دوم باید به سمت چپ باشد یا بالعکس.

فن ها به صورت استوانه ی فلزی هستند و موتور الکتریکی آنها در انتهای این استوانه قرار دارد. که مسیر هدایت هوا را تعیین می کند؛ جهت مکش هوا از سمت دهانه باز به سمت دهانه ای که موتور وجود دارد، می باشد. برای اینکه از ورود عوامل خارجی به درون فن ها جلوگیری کنند، هر دو سمت استوانه را با توری هایی از جنس فلز می پوشانند.

فن های سیرکوله به ازای هر 5 دقیقه که کار میکنند باید 15 دقیقه خاموش باشند. میتوانید از اینورتر یا درایو کنترل جهت کنترل دور فن های سه فاز استفاده کنید. برای اینکه دما در فن های سیرکوله بالا نرود و راندمان فن ها پایین نیاید لازم است هر از چند گاهی گرد و غبار موجود بر روی فن را تمیز نماییم.

نصب

در گلخانه هایی که کوچک هستند سیرکوله ها را در امتداد قطرها و مخالف همدیگر قرار میدهیم. اما در گلخانه های بزرگ فن های سیرکوله در وسط طول ها قرار می گیرند. البته در گلخانه هایی که کوچک اند و جنبه ی تجاری ندارند بطور معمول یک عدد در هر گوشه کافی می باشد. به صورت صحیح فن سیرکوله گلخانه را در مکان هایی که توده هوایی در آنجا جمع می شود، قرار می دهند. در گلخانه های تکی، فن های سیرکوله در امتداد دیوار گلخانه نصب می شوند. در گلخانه های متصل به یکدیگر از مرکز گلخانه شروع به نصب فن ها میکنیم. ارتفاعی که سیرکوله ها باید نصب شوند زیاد مهم نمی باشد اما، بهتر است که در بالای سر گیاهان قرار داشته باشد.

نحوه انتقال قدرت از الکتروموتور به پروانه در فن‌های سیرکوله به روش اتصال مستقیم انجام می‌شود. در این نوع انتقال قدرت، الکتروموتور مستقیما به پروانه متصل می‌شود و این نوع اتصال دارای سروصدا و لرزش کمتری است. بنابراین، در جاهایی که امکان تکیه‌گاه برای بدنه فن وجود ندارد، کاربرد فراوان دارد و قابل نصب در زیر سقف گلخانه است. این بدنه استیل از طریق دو زنجیر که آنها نیز از جنس استیل هستند، بر سقف فضای گلخانه نصب خواهد شد.

در بخش دوم فن ها در گلخانه و کنترل آنها در مورد اگزاست فن ها بخوانید.

در هنگام خرید برای انواع فن سیرکوله دو مورد حائز اهیمت است. مورد اول اینکه این فن هوا را از چه فاصله ای می تواند مکش نماید و مورد دوم، هوا را تا چه فاصله ای میتواند پرتاب نماید. این توانایی به نوع طراحی و قدرت موتور در این فن ها بستگی دارد.