اقلیم، آب و هوا یا Climate به شرایط آب و هوایی یک منطقه جغرافیایی نظیر دما، رطوبت، فشار اتمسفر، باد، بارش و سایر مشخصه‌های هواشناسی در مدت زمانی نسبتاً طولانی نسبت داده میشود. در هواشناسی معمولاً شرایط حال حاضر هوا مورد بررسی قرار میگیرد در حالی که در اقلیم شناسی مشخصه‌های درازمدت آب و هوایی مورد توجه است.
شــرایط آب و هوایــی بــر کنتــرل شرایط محیطــی گلخانه و تولیــد محصول هــای گلخانه ای بســیار تأثیــر گذارنــد. محل هایــی کــه همیشــه آب و هــوای نامســاعد دارنــد، بــرای ســاخت گلخانه نامناســب اند. بــه طـور اصولـی اقليـم محـل سـاخت گلخانـه از نظـر توليـد محصــول، تأميــن امکانــات کنتــرل شــرايط محيطــي، هزينــه انــرژي مــورد نيــاز و همچنيــن نــوع ســاختار گلخانــه متناســب بــا آن مهــم و تعيين کننــده اســت.
با توجه به نوع اقلیم یک سری اصول نیاز است که در ابتدای ساخت گلخانه باید به آن توجه کنید تا در آینده موجب خسارتی از این ناحیه نشوید. مثلا باید بدانید که در منطقه ای که میخواهید گلخانه بسازید سرعت باد عموما چقدر است یا اینکه جهت باد غالب از کدام سمت است تا بتوانید جهت گلخانه و دریچه ها را مشخص کنید. اگر این موضوع به درستی انجام نگیرد ممکن است زمانی که دریچه های گلخانه باز هستند سرعت باد افزایش پیدا کند و اسکلت گلخانه را بلند کند و خسارات دیگری که در ادامه پیش می آید.
دانستن اینکه نور خورشید از کدام سمت به گلخانه شما می تابد بسیار مهم است. چون هر گلخانه ای با توجه به محصولی که میخواهد کشت کند نیاز به مقدار نوری متفاوتی دارد. اگر به این موضوع اهمیت ندهید و جهت گلخانه تان را با نوری که از خورشید می تابد هماهنگ نکنید ایجاد خسارت میکند. مثلا گیاه شما به نور زیادی نیاز ندارد ولی جهت گلخانه شما مستقیم به خورشید است و حداکثر نور ورودی از خورشید را دریافت میکند که باعث می شود گلخانه شما بسیار گرم شود و نور زیاد محصولات را بسوزاند و خب شما باید از سیستم سرمایشـی و سایبان ها بیشتر از حالت یک گلخانه استاندارد استفاده کنید و سوخت بیشتری هم مصرف می شود.
در ایران چهار اقلیم معتدل و مرطوب، گرم و مرطوب، گرم و خشک و سرد وجود دارد. در ادامه این مقاله به معرفی این اقلیم ها می پردازیم.
اقلیم معتدل و مرطوب
شرایط
از جمله ویژگی‌های این اقلیم، رطوبت زیاد هوا و اعتدال درجه حرارت آن است. دمای هوا در روزهای تابستان، معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد و شب‌ها بین ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی گراد و در زمستان معمولاً بالای صفر است. بارندگي زياد در تمام طول سال خصوصاً در فصول پاييز و زمستان، رطوبت نسبتاً زياد در تمام فصول سال، اختلاف كم درجه حرارت بين شب و روز به دلیل وجود دریای خزر و رطوبت بسیار زياد هوا، پوشش وسیع نباتات از ویژگی های مناطقی با اقلیم معتدل و مرطوب است.
مشکلات احداث گلخانه
در زمستان دمای بیرون گلخانه پایین است، نور به اندازه مناسب برای گیاهان وجود ندارد، و اینکه فشار ناشی از باد، باران و … بالا است.
شرایط لازم برای احداث گلخانه در این اقلیم
باید دارای مقاومت بالا در برابر فشار باد، برف و طوفان بر اساس استاندارد‌‌‌های بین المللی باشند. شرایط ساختمانی و سایبانی گلخانه به گونه ای باشد که بتوان از حداکثر نور موجود استفاده کرد. برای جلوگیری از اتلاف گرما عایق بندی مناسب انجام شود. سایه دهی و تهویه گلخانه در تابستان کاملا مطلوب باشد.
اقلیم گرم و مرطوب
شرایط
بارندگی بسیار اندک سالیانه، رطوبت بسیار زیاد هوا، زمستان های معتدل و تابستان های بسیار گرم و مرطوب، نوسان درجه حرارت بسیار کم در طول شبانه روز به دلیل وجود رطوبت، شور بودن آب های زیر زمینی، کم بودن پوشش گیاهی از ویژگی های مناطق گرم و مرطوب است.
به خاطر آهکی بودن خاک این نواحی و فقدان پوشش گیاهی، آب باران به زمین نفوذ نکرده. غالباً همین باران اندک نیز به صورت سیل روانه دریا می شود.
مشکلات احداث گلخانه در این اقلیم
بدلیل پایین بودن دمای بیولوژیکی گیاهان در شب‌‌های زمستان، تامین گرما در یک تا سه ماه از سال ضروری است. دمای بالا در روزهای تابستان و بهار، رطوبت نسبی بالا در شب، فشار باد، کاهش CO₂ مورد نیاز در گلخانه‌‌‌های بسته در طول روز، کاهش نور در زمستان به دلیل تغییر زاویه تابش خورشید نسبت به زمین، پایین بودن کمیت و کیفیت آب در برخی نقاط از جمله مشکلاتی هستند که گلخانه داران در مناطق گرم و مرطوب با آن رو به رو هستند.
شرایط لازم برای احداث گلخانه در این اقلیم
سیستم تهویه مناسب باید برای این گلخانه ها استفاده شود. قابلیت انتقال نور در گلخانه بسیار مهم است و همینطور عایق بندی جهت جلوگیری از هدر رفت گرمای گلخانه. شب های زمستان نیاز به سیستم گرمایشی خوب دارد. مقاومت بالا در برابر باد و مخازنی به منظور جمع آوری آب باران برای گلخانه ها لازم است.
اقلیم گرم و خشک
مناطق دارای اقلیم گرم و خشک دارای بارندگی سالیانه بسیار اندک و رطوبت بسیار ناچیزی هستند و به دلیل اینکه رطوبت وجود ندارد نوسان درجه حرارت بسیار زیاد است. پوشش گیاهی این مناطق کم است.
مشکلات احداث گلخانه در این اقلیم
از جمله مشکلاتی که بر سر راه گلخانه های این مناطق وجود دارد میتوان به شدت دمای بسیار بالا در روز، بادهای تند همراه با گرد و غبار، رطوبت بسیار پایین محیط بیرون گلخانه، شب‌‌های سرد اشاره کرد و اینکه آبی که در این مناطق بیشتر در دسترس است دارای مواد شود و سدیمی بوده.
شرایط لازم برای احداث گلخانه در این اقلیم
سازه گلخانه را باید مقاوم به باد بسازید در این مناطق و پوشش گلخانه هم باید ضخامت کافی داشته باشد تا در برابر شن و گرد و غبار از گلخانه محافظت کند و از هدر رفت رطوبت گلخانه هم جلوگیری کند. تهویه گلخانه بسیار مهم است و همینطور راه ای جلوگیری از اتلاف گرما در شب.
اقلیم سرد
سلسله جبال البزر و زاگرس، نواحی مرکزی ایران را از دریای خزر در شمال و جلگه بین‌النهرین در غرب جدا می‌کنند. کوه‌هایی نیز به صورت منفرد در مرکز و شرق ایران وجود دارند از جمله کوه تفتان ،شیرکوه و. . . کوهستان‌های غربی که دامنه‌های غربی رشته کوه‌های فلات مرکزی ایران و سراسر کوه‌های زاگرس را در بر می‌گیرند، از مناطق سردسیر کشور به‌شمار می‌آیند. میانگین دمای هوا در گرم‌ترین ماه سال در این اقلیم بیش از ۱۰ درجه سانتی‌گراد است. و متوسط دمای هوا در سردترین ماه سال کمتر از ۳- درجه سانتی گراد است.
- سرمای شدید در زمستان ،هوای معتدل در تابستان.
- بارش برف سنگین در قسمت های شمال و شمال غرب.
- رطوبت هوا كم.
- اختلاف بسیار زياد درجه حرارت بين شب و روز
- بسته به میزان ارتفاع محل از سطح دریا، دارای تابستان های نیمه گرم و خشک و بعضاً معتدل است.
شرایط
در این نواحی، میزان بارندگی در تابستان کم و در زمستان زیاد است و بیشتر به صورت ریزش برف است. نوسانات دمایی در طی شبانه‌روز نیز در نواحی کوهستانی بیشتر است. در این اقلیم دره‌ها در فصل تابستان بسیار گرم و در زمستان معتدل‌اند. مقدار تابش آفتاب در فصل تابستان در این منطقه زیاد و در زمستان بسیار کم است . زمستان‌ها طولانی، سرد و سخت بوده. تا چند ماه از سال، زمین پوشیده از یخ و بهار کوتاه مدت است و زمستان و تابستان را از هم جدا میکند. سرما از اوایل آذر ماه شروع میشود و کم و بیش تا اواخر فروردین ادامه می‌یابد. در سراسر این منطقه از آذربایجان گرفته تا استان فارس، زمستان‌ها به شدت سرد است.
چند نکته
- فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس آن را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری از درون به بیرون انتقال یابد.
- در نواحی سرد و برفی، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل اجتناب کنید چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود .
- به منظور جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلی به خارج ساختمان، میزان تعویض هوای هوای داخل و تهویه طبیعی را باید به حداقل ممکن رساند .
- باید در این اقلیم به کمک مصالح بنایی قطر دیوارها را زیاد نمود تا این جداره بتواند به عنوان منبع ذخیره حرارت داخل بنا عمل نماید. دیوارهای قطور، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می نماید.
کلام آخر
سنسور دما و رطوبت، سنسور لوکس متر و سنسور CO2 از جمله محصولاتی هستند که شما را در جلوگیری از خسارت های گلخانه تان یاری میدهند. بوسیله سنسور های لوکس متر یا شدت نور؛ میتوانید نور داخل گلخانه و نور بیرون گلخانه را اندازه گیری کنید. و برای مطلوب کردن میزان نور مورد نیاز محصولات تان کاری کنید. یا در زمان هایی که پوشش گلخانه کدر شده باشد با داشتن میزان نور بیرون و داخل گلخانه میتوانید در جریان میزان دقیق نور گلخانه خود باشید.
استفاده از سیستم هواشناسی در بیرون گلخانه به خصوص در مناطق باد خیز بسیار اهمیت دارد. استفاده از اتوماسیون یا سیستم کنترل هوشمند گلخانه این مدیریت را تکمیل میکند.
اتوماسیون با برنامه ای که از قبل برای آن تعیین کرده اید کنترل همه ی تجهیزات و سنسور های بیرون و داخل گلخانه را در دست میگیرد. مثلا زمان هایی که پنجره های گلخانه باز باشد و سرعت باد شروع به افزایش کند اتوماسیون متوجه آن می شود و همه ی پنجره ها را با یکدیگر میبندد. در صورتی که اگر گلخانه دار بخواهد این کار را انجام دهد اولا همان اول افزایش سرعت باد متوجه نمی شود. وقتی سرعت باد به حد مشخصی برسد بعد متوجه می شود. دوما باید همیشه یک نیروی انسانی داخل و بیرون گلخانه حضور داشته باشد. سوما گلخانه هایی که متراژشان بالا است برای بستن پنجره ها به زمان نیاز دارند.
اتوماسیون این مشکلات را برای شما آسان کرده است. با توجه به برنامه ای که برای آن تعریف میکنید و تجهیزاتی که در گلخانه خود دارید میتوانید کنترل گلخانه را به سیستم کنترل هوشمند آیسی من بسپارید.
برای دریافت مشاوره رایگان در مورد محصولات و خدمات آیسی من، می توانید در واتس اپ یا صفحه تماس با ما برای ما پیام بگذارید. یا با شماره های 09177391091 ، 09176179188 ، 09176179588 تماس بگیرید.
